Gedragseconomie

Gedragseconomie (‘behavioural finance’)

Er bestaat sinds het midden van de jaren zestig een stroming binnen de academische wereld die de gedragskant van beleggen bestudeert. Het is de stroming van behavioural finance. De vaandeldrager is Daniel Kahneman, een psycholoog die in 2002 de Nobelprijs voor Economie kreeg. Behavioural finance bestudeert de invloed van psychologie op beleggingsbeslissingen.

Wat bestudeert de gedragseconomie

Deze tak van wetenschap bestudeert het gedrag van individuen bij financiele beslissingen. Zij legt de irrationaliteit van veel beleggingsbeslissingen bloot. Schromelijke overschatting van kennis en kunde (‘overconfidence’) is de meest schadelijke irrationele trek van beleggers. Beleggers hebben te veel vertrouwen in zichzelf en worden daardoor overmoedig. Verder is aangetoond dat beleggers moeite hebben hun verlies te nemen, te veel naar de korte termijn kijken (‘chasing hot funds’), patronen zien waar die niet zijn, een voorkeur hebben voor beleggen dicht bij huis (‘home bias’) en successen onthouden en teleurstellingen vergeten. Uit deze tak van wetenschap komt ook de kennis dat beleggers overreageren op negatief nieuws en onderreageren op positief nieuws. 

Gedragseconomie in Nederland

In Nederland houdt onder andere Henriëtte Prast, hoogleraar Persoonlijke Financiële Planning aan de Universiteit van Tilburg, zich bezig met de psychologische aspecten van de lastige financiële beslissingen die gewone burgers moeten nemen. Zij pleit onder andere voor pensioenproducten die in begrijpelijke termen een bepaalde output beloven, bijvoorbeeld een bepaalde levensstandaard na pensionering. Dat juist deze producten soms ingewikkeld in elkaar zitten (‘stuctured products’) is volgens haar minder relevant. Het streven om gewone mensen uit te leggen hoe financiële producten in elkaar zitten zodat ze zelf kunnen concluderen hoe ze in hun specifieke situatie uitwerken, is volgens haar gedoemd te mislukken.

Kunnen beleggers de markt verslaan rekening houdend met ´behavioural finance´?

Hebben de inzichten van behavioural finance beleggingsstrategieën opgeleverd waarmee beleggers de markt kunnen verslaan? Niet in brede kring (dat kan ook nauwelijks), maar de coryfeeën van behavioural science, waaronder Richard Thaler en Russell Fuller, hebben laten zien dat zij zelf wel weten hoe ze met hun inzichten een meer dan gemiddeld rendement kunnen maken. Fuller & Thaler is een Amerikaanse vermogensbeheerder met enkele miljarden dollars, die gebruik maakt van inzichten uit behavioural finance. Vijf van de zeven fondsen die Fuller & Thaler in de markt heeft gezet, verslaan de betreffende benchmark ruimschoots. Daniel Kahneman is commissaris bij dit fonds. Fuller & Thaler belegt in aandelen van kleine en heel kleine bedrijven, omdat deze markt minder efficiënt is dan die van grotere bedrijven. Sommige van de fondsen zijn nu gesloten voor nieuwe beleggers, omdat er onvoldoende mogelijkheden zijn in dit segment van de markt nieuw geld even profijtelijk te beleggen als het reeds belegde vermogen. Dit gebeurt om vooral bestaande aandeelhouders niet te benadelen.

Succesvolle professoren
Russell Fuller en Richard Thaler zijn voorbeelden van academici die hun inzichten succesvol in de praktijk hebben toegepast. Ze zijn niet de enigen, maar passen in een rijtje met Robert Merton, Roger Ibbotson, Eugene Fama en Kenneth French. Het zijn allemaal wetenschappers die succesvolle fondsen hebben opgericht. Helaas was Robert Merton betrokken bij de val van Long Term Capital Management, een hedgefonds dat ten onder ging in de zomer van 1998. De successen van deze wetenschappers op de financiële markten zijn een bewijs dat markten niet perfect zijn en dat er voor heel knappe koppen kansen zijn om weeffouten in de prijsvorming op de beurs te gelde te maken. Daniel Kahneman relativeert eind 2005 in een gesprek met vier andere Nobelprijswinnaars de praktische toepasbaarheid van zijn wetenschappelijke discipline: ‘…het is niet zo duidelijk dat [gedragsmodellen] uiteindelijk veel verklaringskracht hebben voor prijzen van effecten’.  Behavioural finance is vooral een kritiek op de efficiënte-marktheorie, op de verklaring waarom beurskoersen niet te voorspellen zijn. Het is geen aanval op de stelling dat beurskoersen niet of nauwelijks te voorspellen zijn. Ook Daniel Kahneman bevestigt dat beurskoeren niet of nauwelijks te voorspellen zijn. ‘Ik beleg bijna al mijn geld in indexfondsen,’ zegt hij.